Co po mnie zostanie?

Kto będzie pamiętał, wspominał?

Czy na ziemi pozostanie po mnie ślad?

Na co dzień niezbyt często myślimy o przemijaniu, o wieczności. Zwyczajne obowiązki, praca, rodzina, małe, a czasem poważniejsze problemy… Bywa, że na przykład pod wpływem jakiegoś wydarzenia, przychodzi moment refleksji. Zaczynamy się zastanawiać, co będzie, gdy nas zabraknie. Pojawia się troska o bliskie osoby - jak sobie poradzą, czy będą tęsknić, jak zmieni się ich życie?

Z tematem odchodzenia w Fundacji Gajusz obcujemy na co dzień. Obserwujemy, jak gasną mali pacjenci naszych trzech hospicjów. Czasem goszczą na świecie tylko przez moment, już na zawsze stając się ukochaną córeczką lub synkiem. Innym razem żyją wraz z rodziną przez kilka lat. A my odwiedzamy ich w domowym zaciszu, niosąc ulgę w cierpieniu, słowa pokrzepienia, odganiając strach… Pałacowe Książęta, czyli mali mieszkańcy hospicjum stacjonarnego, to często dzieci opuszczone przez rodziców. Z myślą o ich wyjątkowych potrzebach powstało miejsce, w którym znajdują miłość, troskę i dzieciństwo, które jest o całe życie za krótkie.

Gdy odchodzi dziecko, serce pęka na miliony kawałków. W tej jednej chwili świat wydaje się okrutny, wrogi, niemożliwy do zniesienia. Czasami rodzice tulą maleństwo godzinami. Niektórzy we łzach wierzą jeszcze przez chwilę, że śmierć zmieni zdanie.

Fundacja Gajusz opiekuje się nieuleczalnie chorymi dziećmi i ich rodzinami. Jesteśmy gotowi wspierać ich od momentu diagnozy, przez całe kruche życie, a nawet wówczas, gdy ukochany synek lub córeczka odejdą. Zapewniamy wsparcie medyczne, socjalne i psychologiczne. Tak długo, jak tego potrzebują. Bezpłatnie.

By nasze hospicja mogły świadczyć pomoc na najwyższym poziomie, każdego miesiąca do pieniędzy z kontraktu z NFZ dokładamy ponad

100 000 zł. Możemy pomagać dzięki Darczyńcom. Jeśli chcesz zamienić swój majątek w radość, miłość i poczucie bezpieczeństwa, pomyśl o naszych podopiecznych, sporządzając testament. Nawet niewielka kwota ma znaczenie, jeśli osób takich jak Ty będzie więcej.

Sprawdź, jak spisać testament i uwzględnić w nim Fundację Gajusz.

Czym jest testament?

Testament jest jednostronną czynnością prawną, którą spadkodawca rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci. Może zostać sporządzony tylko przez osobę pełnoletnią, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Jest on nieważny, gdy zostaje sporządzony pod wpływem groźby czy też w okolicznościach, które wykluczają świadome lub swobodne podjęcie decyzji. Może zostać sporządzony tylko przez jedną osobę i tylko osobiście (nie można tego uczynić przez przedstawiciela). Może zostać odwołany w każdym momencie, tak w całości, jak i jego poszczególne postanowienia.

Testament jest aktem woli wielkiej wagi. Dlatego przed jego sporządzeniem należy dokładnie zastanowić się nad jego treścią. Warto przemyśleć, jakimi składnikami majątku możemy dysponować przed śmiercią, komu i w jakiej części warto je przekazać, a także, czy są osoby, które chcemy wykluczyć z kręgu spadkobierców testamentowych. Wówczas należy również pamiętać, że spadkobiercom, którzy dziedziczyliby z ustawy, będzie przysługiwał zachowek, zatem musimy się kierować poważnymi powodami (o czym będzie mowa w dalszej części informatora).

Dlaczego warto sporządzić testament?

Testament jest jedynym aktem, w którym samodzielnie możemy wyrazić naszą wolę

na wypadek śmierci i zadecydować, co się stanie z naszym majątkiem – kto będzie spadkobiercą, komu przypadną poszczególne składniki naszego majątku.

W przypadku niesporządzenia testamentu dziedziczenie będzie odbywało się na zasadach Kodeksu Cywilnego.

Polskie prawo spadkowe przyjęło zasadę, że spadkobiercy nabywają udziały w spadku, a nie jego poszczególne przedmioty. W testamencie można jednak uczynić zapis, na mocy którego poszczególne przedmioty przypadną poszczególnym osobom. Może to zapobiec konfliktowi pomiędzy spadkobiercami przy podziale spadku, albo umożliwić jednej osobie podejmowanie samodzielnych decyzji odnośnie konkretnej rzeczy (np. w sytuacji gdy małżonek dziedziczy mieszkanie obciążone kredytem – wówczas może on samodzielnie decydować o tym mieszkaniu, bez konieczności uwzględniania zdania pozostałych spadkobierców).

Dodatkowo, warto wiedzieć, że w przypadku, gdy spadkodawca nie posiada dzieci, wówczas wraz z jego małżonkiem na zasadach Kodeksu Cywilnego dziedziczyć będą dalsi członkowie rodziny (rodzice spadkodawcy, rodzeństwo etc.). Sporządzenie testamentu może zapobiec takiej sytuacji.

Sporządzenie testamentu jest szczególnie istotne w przypadku, kiedy żyjesz w związku nieformalnym. Z punktu widzenia prawa Twój partner niczego po Tobie nie odziedziczy. Jedyną drogą do uwzględnienia go w kręgu spadkobierców jest właśnie sporządzenie testamentu.

Szczególna sytuacja dotyczy również osób, które faktycznie nie pozostają już ze sobą

w związku, ale formalnie nadal są małżeństwem. Nawet w przypadku złożenia pozwu o rozwód lub o separację, może okazać się, że małżonek będzie nadal dziedziczył. Uniknąć tego można poprzez sporządzenie testamentu.

Osoby samotne również powinny szczególne przemyśleć kwestie sporządzenia testamentu. Może się bowiem okazać, że ich majątek zostanie odziedziczony przez bardzo dalekich krewnych, z którymi od dawna nie mieli żadnego kontaktu, a w braku jakichkolwiek krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy – spadek przypadnie spadkobiercy ustawowemu, czyli gminie ostatniego zamieszkania spadkodawcy albo Skarbowi Państwa.

Rozrządzeniem testamentowym możesz również z ważnych powodów pozbawić możliwości dziedziczenia osoby, które byłyby spadkobiercami na mocy przepisów ustawy. Może się to odbyć jedynie w ściśle określonych warunkach, o których będzie mowa w dalszej części.

Testament jest również jedyną możliwością przekazania całości lub części spadku na rzecz osoby prawnej, w tym organizacji pozarządowej na cele charytatywne,

np. fundacji.

W jakiej formie można sporządzić testament?

1. Forma zwykła (testament holograficzny)

Testament można sporządzić w ten sposób, że napisze się go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Tak sporządzony testament warto przekazać zaufanej osobie albo schować w bezpiecznym miejscu.

2. Forma aktu notarialnego

 Testament jest sporządzany u notariusza. Czuwa on nad tym, żeby zostały spełnione wszystkie przesłanki ważności testamentu, a żadne z jego rozporządzeń nie okazało się nieważne. Dba również, aby wszelkie postanowienia testamentowe jak najpełniej wyrażały wolę testatora. Zostaje ona spisana przez notariusza, odczytana, a następnie podpisana przez spadkodawcę. Taki testament następnie dużo trudniej podważyć. Testament jest przechowywany u notariusza, może zostać również zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów. O tak sporządzonym testamencie warto również poinformować najbliższych.

3. Forma allograficzna

Testament jest spisywany przez osobę inną niż spadkodawca. Spadkodawca oświadcza swoją wolę ustnie w obecności dwóch świadków wobec urzędnika (wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa, sekretarz powiatu albo gminy, kierownik urzędu stanu cywilnego – lub wyznaczone przez nie osoby). Treść testamentu jest spisywana w protokole, odczytywana i następnie podpisywana przez spadkodawcę, urzędnika oraz świadków. Jeśli spadkodawca nie może się podpisać, wówczas w protokole zaznacza się tę okoliczność wraz z podaniem jej przyczyny. Jest to forma niedostępna dla osób głuchych i niemych.

4. Forma szczególna ustna

Można z niej skorzystać, gdy zachodzi obawa rychłej śmierci lub zachowanie jednej z powyżej opisanych form jest niemożliwe albo bardzo utrudnione. Wówczas spadkodawca może oświadczyć swoją wolę ustnie w obecności trzech świadków (muszą być obecni jednocześnie). Treść takiego testamentu może zostać następnie stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.

Gdyby jednak treść testamentu nie została stwierdzona w ten sposób, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem (co najmniej dwóch, jeśli przesłuchanie wszystkich nie jest możliwe). Należy zwrócić uwagę, że świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być osoba bez pełnej zdolności do czynności prawnych, głucha, niewidoma, niema, nieumiejąca czytać albo pisać, nie władająca językiem, w którym jest sporządzany testament, skazana prawomocnym wyrokiem za składanie fałszywych zeznań, a także osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść.

Co powinien zawierać testament?

Najważniejszym rozporządzeniem testamentowym jest ustanowienie spadkobiercy lub spadkobierców do całości lub części spadku. Nie ma konieczności wskazywania imienia i nazwiska, wystarczy takie określenie osoby, które pozwala ją bezsprzecznie zidentyfikować. Należy wskazać także wielkość udziału każdego ze spadkobierców w spadku, np. poprzez sformułowanie „Ustanawiam moimi spadkobiercami moją córkę Katarzynę oraz syna Jana w częściach równych”.

Warto zwrócić uwagę, że powołać do całości lub części spadku można również konkretną fundację. Można doprecyzować ją poprzez wskazanie numeru KRS, NIP albo siedziby.

Spadkodawca ma możliwość nałożenia na spadkobiercę konkretnego działania lub zaniechania, nie mającego waloru majątkowego (polecenie), polegające np. na obowiązku opiekowania się jego grobem.

Spadkodawca może również w testamencie obciążyć spadkobiercę lub spadkobierców

do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz osoby trzeciej (nie będącej spadkobiercą – zapisobierca). W ten sposób można np. zobowiązać do przekazania określonej kwoty pieniężnej na rzecz fundacji. Zapisobiorca może wyegzekwować to świadczenie na drodze sądowej.

Jeśli spadkodawca sporządza testament w formie aktu notarialnego, wówczas może postanowić, że określona osoba (zapisobierca) nabędzie konkretną rzecz z chwilą otwarcia spadku (dotyczy to rzeczy oznaczonych co do tożsamości, zbywalnych praw majątkowych, przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, a także ustanowienia na rzecz zapisobiercy służebności lub użytkowania).

Ponadto testator może wskazać wykonawcę testamentu, czyli osobę, która będzie odpowiedzialna za zrealizowanie wszystkich postanowień testamentu. Ma to szczególne znaczenie, jeśli wartość spadku jest znacząca, a sam testament zawiera wiele rozmaitych postanowień.

Ze szczególnych postanowień testamentowych należy również wskazać możliwość ustanowienia w testamencie fundacji. Powinno się to wiązać z przeznaczeniem na jej działalność określonych składników majątkowych.

Co to jest wydziedziczenie?

Zdarzają się sytuacje, kiedy celowym działaniem spadkodawcy jest pozbawienie z ważnych powodów osób najbliższych prawa do spadku po nim. Takie osoby nie są uwzględniane w ogóle testamencie. Zstępnym (dzieci, wnuki), małżonkowi i rodzicom spadkodawcy przysługuje w takim wypadku zachowek. Zachowek jest to część udziału spadkowego, który przysługiwałby zstępnym (dzieciom), małżonkowi i rodzicom spadkodawcy, gdyby zostali powołani do dziedziczenia z ustawy (czyli gdyby testator nie sporządził testamentu). Oznacza to, że osoby, które zostały pominięte w testamencie mają prawo żądać od spadkobierców testamentowych części ze swojego udziału w spadku, gdyby byli powołani do dziedziczenia z ustawy. W istocie wydziedziczenie jest to pozbawienie prawa właśnie do zachowku.

Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców prawa

do zachowku, czyli wydziedziczyć. Może to jednak uczynić tylko z ważnych powodów określonych w Kodeksie Cywilnym, tj. kiedy uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci albo uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Powody te muszą być wskazane w testamencie.

W jaki sposób można uwzględnić w testamencie fundację?

Można to uczynić na wiele sposobów, w zależności od okoliczności oraz środków majątkowych, które chcemy przekazać. Najpierw trzeba zastanowić się, co pozostanie po nas w spadku i jak chcemy to rozdysponować.

Testator może uczynić na rzecz fundacji zapis, czyli zobowiązać spadkobiercę do przekazania fundacji określonej sumy pieniędzy. Może to być nawet niewielka kwota, taka na którą testator może sobie pozwolić, czy po prostu chciałby, żeby została przekazana. Jeśli testator chce przekazać konkretną rzecz (np. samochód, nieruchomość etc.) wówczas powinien dokonać tego w formie zapisu windykacyjnego. Spadkobiercami w takiej sytuacji pozostają najbliżsi, a Fundacja będzie zapisobiercą.

Można również ustanowić fundację jednym ze spadkobierców czy też nawet jedynym spadkobiercą (np. wtedy, gdy testator nie ma osób bliskich i majątek mógłby zostać przejęty przez spadkobiercę ustawowego).

Warto poinformować osoby zainteresowane o swojej ostatniej woli, wyjaśnić motywy podjętych decyzji, wskazać, gdzie został złożony testament. W przypadku testamentu notarialnego przechowywać go będzie notariusz (przez 10 lat, następnie trafi do archiwum ksiąg wieczystych właściwego sądu rejonowego). Notariusz bezpłatnie może umieścić go również w Notarialnym Rejestrze Testamentów, gdzie bez względu na upływ czasu spadkobiercy będą mieli wgląd w jego treść.

Opracowanie informatora: Magdalena Czekała-Gawęda